თანამედროვე სამყაროში, სადაც თარგმნილი ლიტერატურის მოცულობა მუდმივად იზრდება, განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს კვალიფიციური და ობიექტური კრიტიკის არსებობა.
ცხადია, კრიტიკაში არ იგულისხმება
ტექსტის თარგმანზე იმის თქმა, რომ სულელური ტექსტია, ან დამახინჯებულადაა გადმოცემული თარგმანი, იგულისხმება პროფესიული კრიტიკა, რაც მოითხოვს როგორც თეორიულ ცოდნას, ისე პრაქტიკულ გამოცდილებას.
თარგმანის კრიტიკის მთავარი დანიშნულებაა არა მხოლოდ კონკრეტული თარგმანის შეფასება, არამედ ზოგადად მთარგმნელობითი სფეროს განვითარების ხელშეწყობაა.
ის ეხმარება როგორც დამწყებ, ისე გამოცდილ მთარგმნელებს თავიანთი უნარების დახვეწასა და პროფესიული ზრდაში.
მნიშვნელოვანია, რომ ამ პროცესში კრიტიკოსმა დაიცვას ბალანსი სუბიექტურ შთაბეჭდილებებსა და ობიექტურ ანალიზს შორის.
განსაკუთრებით რთულია მხატვრული თარგმანის შეფასება, სადაც მთარგმნელის შემოქმედებითი თავისუფლება უნდა შეფასდეს ორიგინალთან კონტექსტში.
მხატვრული თარგმანის კრიტიკული ანალიზი წარმოადგენს კომპლექსურ პროცესს, რომელიც მოიცავს რამდენიმე მნიშვნელოვან ასპექტს.
- შინაარსობრივ ანალიზს - ამ პროცესში მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ ზედაპირული შინაარსის, არამედ ტექსტის, ქვეტექსტებისა და ავტორისეული ჩანაფიქრის ანალიზი. კრიტიკოსი აფასებს, რამდენად შეძლო მთარგმნელმა ორიგინალის აზრობრივი სიღრმისა და მრავალშრიანობის შენარჩუნება.
- სტილისტურ შეფასებას - რაც მოიცავს თარგმანში ავტორის ინდივიდუალური სტილის, მხატვრული ხერხების და სხვა გამომხატველობითი საშუალებების ანალიზს. განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა იმას, თუ რამდენად შეძლო მთარგმნელმა გადმოეტანა ავტორის ხმა და წერის მანერა, შეინარჩუნა ტონალობა და ჟანრობრივი თავისებურებები.
- კულტურული ადაპტაციის ხარისხის შეფასება - აღნიშნული ნაწილი თარგმანის კრიტიკის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ასპექტს წარმოადგენს.
კრიტიკოსი აფასებს, თუ როგორ მოერგო მთარგმნელი ისტორიულ და სოციალურ კონტექსტს, როგორ ასახა ეს ყოველივე ტექსტის თარგმანში.
განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა იმას, თუ როგორ შეძლო მთარგმნელმა ბალანსის დაცვა უცხოური კულტურული ელემენტების შენარჩუნებასა და მათ სამიზნე კულტურასთან ადაპტაციას შორის.
კრიტიკის მეთოდოლოგია ეფუძნება მკაფიოდ განსაზღვრულ კრიტერიუმებსა და ანალიზის მეთოდებს.
მოიცავს როგორც რაოდენობრივ, ისე თვისობრივ პარამეტრებს.
რაოდენობრივი პარამეტრები მოიცავს ისეთ მაჩვენებლებს, როგორიცაა:
- ლექსიკური ერთეულების ეკვივალენტობის ხარისხი
- სინტაქსური სტრუქტურების შესაბამისობა
- სტილისტური ხერხების გადმოტანის სიხშირე
- ფრაზეოლოგიური გამოთქმების (იდიომების) შენარჩუნების პროცენტული მაჩვენებელი
თვისობრივი პარამეტრები კი მოიცავს:
- ტექსტის მხატვრული ღირებულების შეფასებას
- ემოციური ზემოქმედების ძალის ანალიზს
- სტილისტური ნიუანსების გადმოცემისა და კულტურული კონტექსტის შენარჩუნების ხარისხს
- ავტორის ინდივიდუალური ხმის გადმოტანის წარმატებულობას
ანალიზის პროცესში განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა იმას, თუ როგორ ახერხებს მთარგმნელი სხვადასხვა სტრატეგიის გამოყენებას კულტურული ადაპტაციისთვის.
მაგალითად: როდესაც უცხოური ელემენტი შენარჩუნებულია, მაგრამ მას ახლავს მოკლე განმარტება.
რომ შევაჯამოთ, თარგმანის კრიტიკა წარმოადგენს კომპლექსურ პროცესს, რომელიც არის პროფესიონალი კრიტიკოსის საქმე მოითხოვს სიღრმისეულ ანალიზსა და მიდგომას.
კრიტიკის მთავარი მიზანია არა მხოლოდ კონკრეტული თარგმანის შეფასება, არამედ მთარგმნელობითი საქმიანობის ხარისხის ამაღლება და დარგის განვითარების ხელშეწყობა.